بررسی تطبیقی الگوهای عشق ممنوع (سودابه و سیاوش،زلیخاو یوسف و فدر و هیپولیت)

بررسی تطبیقی الگوهای عشق ممنوع (سودابه و سیاوش، زلیخا و یوسف و فدر و هیپولیت)* دکتر محمدرضا روزبه1 دانشیار دانشگاه لرستان فریبا ایازی دانش آموخته ادبیّات فارسی چکیده قصّه­های «سودابه و سیاوش»، «زلیخا و یوسف»، «فدر و هیپولیت» مشهورترین الگوهای عشق ممنوع نامادری به ناپسری در ادبیّات جهان هستند که از دل سه فرهنـگ گوناگون پدید آمده­اند. بررســی شبـاهت­ها و تفاوت­های این سه قصّه در حوزۀ ادبیّات تطبیقی قرار می­گیرد که می­تواند راهگشای تفاهم جمعی و درک مـتقابل ملّت­ها از یکدیگر گردد و اشتراکات فکری آنان را نشـان دهد. بررسی تطبیقی این قصّه­ها، براساس اندیشه­های اشتراوس و به شیوۀ پراپ، نشان می­دهد  قصّه­ها از سه پارۀ «صحنۀ آغازین»، «بحران» و «فرجام» شکل یافته­اند و شباهت­های فراوان در خویشـکاری (کارکرد) قهرمانانِ آنان وجود دارد. شخصیّت­های اصلی قصّه­ها با یکدیگر شباهت­ها و تفـاوت­های بسیار دارند. مثلاً در هر سـه قصّه نامادری­ها ازدواج­های نامتعارف دارند. برخی در عشق ثبات قدم بیشتری دارند و حتّی از رسوایی چندان نمی­هراسند؛ امّا برخی، ترسو و ضعیف­اند. نمودهای اساطیری مشتـرکی نیز در این قصّه­ها وجود دارد که از جملۀ آنها می­توان به: اسطورۀ کودک رها شده، اسطورۀ ادیپ، پیکرگردانی و... اشاره کرد.           واژگان کلیدی: ادبیّات تطبیقی، عشق ممنوع، سودابه و سیاوش، یوسف و زلیخا، فدر و هیپولیت، اسطوره.   * تاریخ دریافت مقاله: 31/01/1390                    تاریخ پذیرش نهایی: 17/11/1390 1- نشانی پست الکترونیکی نویسنده مسئول: [email protected]